Öz
Bu araştırma, çok yazarlı bilimsel yayınlarda yaşanan etik ihlalleri belirlemeyi ve bu ihlallerin nedenlerini ortaya koymayı amaçlayan bir durum çalışmasıdır. Araştırmaya 2022 yılında farklı üniversitelerde Spor Bilimleri Fakültesinde çalışan daha önce çok yazarlı bilimsel çalışmalarda yer almış, 9 akademisyen (3 kadın, 6 erkek) katılmıştır. Katılımcıların yaşları 30 ile 40 arasında değişmektedir. Araştırmada veri toplama aracı olarak bireysel derinlemesine yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda çok yazarlı yayınlarda yaşanan etik dışı davranışlar “yazar listesi oluşturma” teması ve “yazar sıralaması” kategorisi altında toplanmıştır. Yazar listesi oluşturma temasında “armağan yazarlık”, “onursal yazarlık”, “gölge yazarlık”, “baskıyla yazarlık” ve “sıralı yazarlık” kategorileri yer almaktadır. Bu kategoriler yazar listesi oluştururken yaşanan etik ihlalleri temsil etmektedir. Etik ihlallerin nedenleri ise “ekonomik”, “atama ve yükselme” ve “diğer” kategorileri altında ortaya çıkan kodlarla ifade edilmiştir. Bu ihlaller ekonomik kaygılar nedeniyle ortaya çıkabilmektedir. Akademik teşvik alabilmek ve yayın maliyetini düşürmek bu kaygının temel sebepleridir. Katılımcılara bu etik ihlallerin önüne geçebilmek için ne tür önlemlerin alınabileceği sorusu yöneltilmiştir ve başlıca 5 öneri ortaya çıkmıştır. Atama ve yükselme ve akademik teşvik gibi konularda nicelikten ziyade niteliğe önem vermek ve buna yönelik yasal düzenlemelerin yapılması, akademide etik açıdan uygun davranışlar sergileyen kişilerin rol model alınması, etik açıdan eğitimlerin artırılması ve araştırmanın planlama aşamasında görev dağılımına yönelik planlamanın yapılması başlıca öneriler olarak ifade edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Etik sorunlar spor bilimleri çok yazarlı bilimsel çalışmalar
Kaynakça
- Abt, H. A. (2007). The future of single-authored papers. Budapest Scientometrics, 73, 3, 353–358 https://doi.org/10.1007/s11192-007-1822-9
- Akar, H. (2019). Eğitimde nitel araştırma desenleri. A. Ersoy ve A. Saban (Eds.), Durum çalışması. (ss.139-176). Anı Yayıncılık.
- Al, U. (2005). Çok yazarlılığın bilimsel iletişimdeki yeri. Prof. Dr. Nilüfer Tuncer'e Armağan içinde (s. 31-41). Ankara: TKD
- Altın, Y. (2022). Etik karar verme ve etik ikilem. S. Tuncel (ed.) sporda meslek etiği kitabı içinde (ss. 45-58). Efe Akademi.
- Altın, Y., & Altın, S. (2022). Kişilik özelliklerinin sporda ahlaktan uzaklaşma davranışını yordama etkisi. Spor Bilimleri Dergisi, 33(4), 204-2013. doi: 10.17644/sbd.899827
- Arda, B. (2003). Araştırma ve yayın etiği. Sağlık bilimlerinde süreli yayıncılık, TUBİTAK, http://kaynak.unak.org.tr/bildiri/unak03/u03-18.pdf
- Aydın, İ. P. (2001). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. Pegem-A Yayıncılık.
- Aydın, İ., (2019) Akademik Etik. (ss. 22-23). Pegem yayınları.
- Aydın, İ., Alkın-Şahin, S., & Demirkasımoğlu, N. (2014). Üniversitelerde karşılaşılan etik dışı davranışlara ilişkin akademisyen görüşleri. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (43).
- Bandura, A. (1991). Social cognitive theory of self-regulation. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 248-287. doi:10.1016/0749- 5978(91)90022-L
- Barnett, R. (2000). Realizing the university. Mc Graw-Hill Education (UK)
- Brand, A., Allen, L., Altman, M., Hlava, M., & Scott, J. (2015). Beyond authorship: attribution, contribution, collaboration, and credit. Learned Publishing, 28(2), 151-155.
- Bülbül, T. (2004). Bilimsel yayınlarda etik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (15), 53-61. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
- Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Siyasal Kitapevi.
- Çabuk, A., & İşgüden, B. (2006). Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı üzerindeki etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (16), 59-86.
- Day, R. A. (2001). Bilimsel Bir Makale Nasıl Yazılır ve Yayımlanır. Çeviri: Gülay Aşkar Altay. 7. Basım. Ankara: TÜBİTAK Yayınları syf: 24.
- Gillham, B. (2000). Case study research methods. Bloomsbury Publishing.
- Goldman, A. I. (1993). Ethics and cognitive science. Ethics, 103(2), 337–360. https://doi.org/10.1086/293500
- Grieger, M. C. A. (2005). Authorship: an ethical dilemma of science. Sao Paulo Medical Journal, 123, 242-246.
- Güler, A., Halıcıoğlu, B. M., & Taşğın, S. (2015). Nitel araştırma yöntemleri: sosyal bilimlerde teorik çerçeve, pratik öneriler, 7 farklı nitel araştırma yaklaşımı, kalite ve etik hususlar. Seçkin Yayıncılık.
- Güler, D., Güler, Y., & Tuncel, S. (2021). Lisansüstü eğitimde öğrencilerin danışmanı ile olan ilişkilerinde yaşadıkları etik dışı davranışlar. Education & Youth Research, 1(1), 21-30.
- Günal, İ. (2010). Yayın etiği ve sorunları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3 (1), 54-56
- Huth, E. J. (1994). Peer reviewing in medical journals: Yesterday, today, tomorrow. Scientific Writing, Editing and Auditing in Medicine, TUBITAK, 57-66.
- İnci, O. (2015). Bilimsel Yayın Etiği. Türk Kütüphaneciliği, 29(2), 282-295.
- Johnson, B. R. (1997). Examining the validity structure of qualitative research. Education, 118(3), 282-292.
- Kansu, E., & Ruacan, Ş. (2000). Bilimsel yanıltmanın türleri, nedenleri, önlenmesi, cezalandırılması. Cumhuriyet Bilim Teknik Dergisi, 712, 4-5
- Kempers, R. D. (2001). Ethical issues in biomedical publications. Human Fertility, 4(4), 261-266.
- Köksal, M. F. (2020). Bilim dünyamızın kanayan yarasında yeni icatlar veya adı konulmamış yayın etiği ihlalleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 209-218.
- Kurtulmuş, M., & Ardıç, T. (2013). Lisansüstü öğrencilerin bilimsel araştırma sürecine ilişkin gözlemledikleri etik dışı davranışlar. Electronic Turkish Studies, 8(12).
- Lawrence, P. A. (2003). The politics of publication. Nature, 422(6929), 259-261.
- Marušić, A., Bošnjak, L., & Jerončić, A. (2011). A systematic review of research on the meaning, ethics and practices of authorship across scholarly disciplines. Plos one, 6(9), e23477.
- Merriam, B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. Nobel Akademik Yayıncılık.
- Nabout, J. C., Parreira, M. R., Teresa, F. B., Carneiro, F. M., da Cunha, H. F., de Souza Ondei, L., ... & Soares, T. N. (2015). Publish (in a group) or perish (alone): the trend from single-to multi-authorship in biological papers. Scientometrics, 102(1), 357-364. https://doi.org/10.1007/s11192-014-1385-5
- National Academy of Science: On Being a Scientist: Responsible Conduct in Research. National Academy Press, Washington (1997).
- Okumuş, K., & Yurdakal, I. H. (2017). Akademisyenlerin akademik teşviğe ilişkin görüş ve düşünceleri. Journal of Academic Social Science Studies, 58, 145-156.
- Ruacan, Ş. (2005). Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler. Gazi Tıp Dergisi, 16(4), 147-149.
- Rukanci, F., & Anameriç, H. (2004). Ortaçağda ilk üniversiteler: Studium generale. Felsefe Dünyası, (39), 72-88.
- Sandelowski, M. (1986). The problem of rigor in qualitative research. Advances in Nursing Science, 8, 27-37.
- Sıegel, H. S. (1991). Ethics in research. Poultry Science, 70(2), 271–276. https://doi.org/ 10.3382/ps.0700271
- Strange, K. (2008). Authorship: why not just toss a coin? American Journal of Physiology-Cell Physiology, 295(3), 567-575. https://doi.org/10.1152/ajpcell.00208.2008
- Tabancalı E. (2004). Bilim ve yayın etiği. Süleyman Demirel üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi 5(8) 225-237
- Teixeira da Silva, J. A. (2021). Multiple co-first authors, co-corresponding authors and co-supervisors: A synthesis of shared authorship credit. Online Information Review, 45(6), 1116-1130.
- Töreci, K. (2005). Yayın etiği. Akademik Gıda, 3(5), 24-44.
- Tuncel, S., & Büyüköztürk, Ş (2009). Antrenörlerin mesleki etik ilkeleri nelerdir? nasıl ölçülür? ölçek geliştirme: ölçeğin geçerlik ve güvenirliği. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(4), 159-168.
- TÜBA (2001). Bilimsel araştırmalarda etik ve sorunlar. Türkiye Bilimler Akademesi Yayınları
- TÜBA. (2002). Bilimsel araştırmada etik ve sorunları. Türkiye Bilimler Akademesi Yayınları
- Uçak, N. Ö., & Birinci, H. G. (2008). Bilimsel etik ve intihal. Türk kütüphaneciliği, 22(2), 187-204. Yamaç, K. (2009). Bilgi toplumu ve üniversiteler. Eflatun Yayınevi.
- Yördem, Y., & Şeker, H. (2018). Yayın etiği ihlalleri ve yazarlık hakkı sorunları. Dicle Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dicle Adalet Dergisi, 2(3), 33-48.
Öz
This research is a case study that aims to identify ethical issues in multi-authored scientific publications and to reveal the causes of these issues. In 2022, 9 academicians (3 female, 6 male) working at the Faculty of Sport Sciences at different universities, who had previously participated in multi-authored scientific studies, participated in the research. The ages of the participants range from 30 to 40. In the research, individual in-depth semi-structured interviews were used as data collection tool. Content analysis was conducted for the data obtained from the interviews. As a result of the research, unethical behaviors experienced in multi-author publications were grouped under the theme of "creating an author list" and under the category of "author ranking". The theme of creating the author list includes the categories of "gift authorship", "honorary authorship", "shadow authorship", "print authorship" and "sequential authorship". These categories represent ethical violations while creating the author list. The reasons for ethical issues are expressed in the codes that emerged under the categories of "economic", "appointment and promotion" and "other". The participants were asked what kind of measures could be taken to prevent these ethical issues and 5 main suggestions emerged. The main suggestions are to give importance to quality rather than quantity in matters such as appointment and promotion and academic incentives and to make legal arrangements for this, to take role models of people who display ethically appropriate behaviors in the academy, to increase education in terms of ethics and to plan for the distribution of tasks in the planning phase of the research.
Anahtar Kelimeler
Ethical issues Sport sciences Multi-Author Scientific Publications
Kaynakça
- Abt, H. A. (2007). The future of single-authored papers. Budapest Scientometrics, 73, 3, 353–358 https://doi.org/10.1007/s11192-007-1822-9
- Akar, H. (2019). Eğitimde nitel araştırma desenleri. A. Ersoy ve A. Saban (Eds.), Durum çalışması. (ss.139-176). Anı Yayıncılık.
- Al, U. (2005). Çok yazarlılığın bilimsel iletişimdeki yeri. Prof. Dr. Nilüfer Tuncer'e Armağan içinde (s. 31-41). Ankara: TKD
- Altın, Y. (2022). Etik karar verme ve etik ikilem. S. Tuncel (ed.) sporda meslek etiği kitabı içinde (ss. 45-58). Efe Akademi.
- Altın, Y., & Altın, S. (2022). Kişilik özelliklerinin sporda ahlaktan uzaklaşma davranışını yordama etkisi. Spor Bilimleri Dergisi, 33(4), 204-2013. doi: 10.17644/sbd.899827
- Arda, B. (2003). Araştırma ve yayın etiği. Sağlık bilimlerinde süreli yayıncılık, TUBİTAK, http://kaynak.unak.org.tr/bildiri/unak03/u03-18.pdf
- Aydın, İ. P. (2001). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. Pegem-A Yayıncılık.
- Aydın, İ., (2019) Akademik Etik. (ss. 22-23). Pegem yayınları.
- Aydın, İ., Alkın-Şahin, S., & Demirkasımoğlu, N. (2014). Üniversitelerde karşılaşılan etik dışı davranışlara ilişkin akademisyen görüşleri. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (43).
- Bandura, A. (1991). Social cognitive theory of self-regulation. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 248-287. doi:10.1016/0749- 5978(91)90022-L
- Barnett, R. (2000). Realizing the university. Mc Graw-Hill Education (UK)
- Brand, A., Allen, L., Altman, M., Hlava, M., & Scott, J. (2015). Beyond authorship: attribution, contribution, collaboration, and credit. Learned Publishing, 28(2), 151-155.
- Bülbül, T. (2004). Bilimsel yayınlarda etik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (15), 53-61. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
- Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Siyasal Kitapevi.
- Çabuk, A., & İşgüden, B. (2006). Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı üzerindeki etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (16), 59-86.
- Day, R. A. (2001). Bilimsel Bir Makale Nasıl Yazılır ve Yayımlanır. Çeviri: Gülay Aşkar Altay. 7. Basım. Ankara: TÜBİTAK Yayınları syf: 24.
- Gillham, B. (2000). Case study research methods. Bloomsbury Publishing.
- Goldman, A. I. (1993). Ethics and cognitive science. Ethics, 103(2), 337–360. https://doi.org/10.1086/293500
- Grieger, M. C. A. (2005). Authorship: an ethical dilemma of science. Sao Paulo Medical Journal, 123, 242-246.
- Güler, A., Halıcıoğlu, B. M., & Taşğın, S. (2015). Nitel araştırma yöntemleri: sosyal bilimlerde teorik çerçeve, pratik öneriler, 7 farklı nitel araştırma yaklaşımı, kalite ve etik hususlar. Seçkin Yayıncılık.
- Güler, D., Güler, Y., & Tuncel, S. (2021). Lisansüstü eğitimde öğrencilerin danışmanı ile olan ilişkilerinde yaşadıkları etik dışı davranışlar. Education & Youth Research, 1(1), 21-30.
- Günal, İ. (2010). Yayın etiği ve sorunları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3 (1), 54-56
- Huth, E. J. (1994). Peer reviewing in medical journals: Yesterday, today, tomorrow. Scientific Writing, Editing and Auditing in Medicine, TUBITAK, 57-66.
- İnci, O. (2015). Bilimsel Yayın Etiği. Türk Kütüphaneciliği, 29(2), 282-295.
- Johnson, B. R. (1997). Examining the validity structure of qualitative research. Education, 118(3), 282-292.
- Kansu, E., & Ruacan, Ş. (2000). Bilimsel yanıltmanın türleri, nedenleri, önlenmesi, cezalandırılması. Cumhuriyet Bilim Teknik Dergisi, 712, 4-5
- Kempers, R. D. (2001). Ethical issues in biomedical publications. Human Fertility, 4(4), 261-266.
- Köksal, M. F. (2020). Bilim dünyamızın kanayan yarasında yeni icatlar veya adı konulmamış yayın etiği ihlalleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 209-218.
- Kurtulmuş, M., & Ardıç, T. (2013). Lisansüstü öğrencilerin bilimsel araştırma sürecine ilişkin gözlemledikleri etik dışı davranışlar. Electronic Turkish Studies, 8(12).
- Lawrence, P. A. (2003). The politics of publication. Nature, 422(6929), 259-261.
- Marušić, A., Bošnjak, L., & Jerončić, A. (2011). A systematic review of research on the meaning, ethics and practices of authorship across scholarly disciplines. Plos one, 6(9), e23477.
- Merriam, B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. Nobel Akademik Yayıncılık.
- Nabout, J. C., Parreira, M. R., Teresa, F. B., Carneiro, F. M., da Cunha, H. F., de Souza Ondei, L., ... & Soares, T. N. (2015). Publish (in a group) or perish (alone): the trend from single-to multi-authorship in biological papers. Scientometrics, 102(1), 357-364. https://doi.org/10.1007/s11192-014-1385-5
- National Academy of Science: On Being a Scientist: Responsible Conduct in Research. National Academy Press, Washington (1997).
- Okumuş, K., & Yurdakal, I. H. (2017). Akademisyenlerin akademik teşviğe ilişkin görüş ve düşünceleri. Journal of Academic Social Science Studies, 58, 145-156.
- Ruacan, Ş. (2005). Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler. Gazi Tıp Dergisi, 16(4), 147-149.
- Rukanci, F., & Anameriç, H. (2004). Ortaçağda ilk üniversiteler: Studium generale. Felsefe Dünyası, (39), 72-88.
- Sandelowski, M. (1986). The problem of rigor in qualitative research. Advances in Nursing Science, 8, 27-37.
- Sıegel, H. S. (1991). Ethics in research. Poultry Science, 70(2), 271–276. https://doi.org/ 10.3382/ps.0700271
- Strange, K. (2008). Authorship: why not just toss a coin? American Journal of Physiology-Cell Physiology, 295(3), 567-575. https://doi.org/10.1152/ajpcell.00208.2008
- Tabancalı E. (2004). Bilim ve yayın etiği. Süleyman Demirel üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi 5(8) 225-237
- Teixeira da Silva, J. A. (2021). Multiple co-first authors, co-corresponding authors and co-supervisors: A synthesis of shared authorship credit. Online Information Review, 45(6), 1116-1130.
- Töreci, K. (2005). Yayın etiği. Akademik Gıda, 3(5), 24-44.
- Tuncel, S., & Büyüköztürk, Ş (2009). Antrenörlerin mesleki etik ilkeleri nelerdir? nasıl ölçülür? ölçek geliştirme: ölçeğin geçerlik ve güvenirliği. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(4), 159-168.
- TÜBA (2001). Bilimsel araştırmalarda etik ve sorunlar. Türkiye Bilimler Akademesi Yayınları
- TÜBA. (2002). Bilimsel araştırmada etik ve sorunları. Türkiye Bilimler Akademesi Yayınları
- Uçak, N. Ö., & Birinci, H. G. (2008). Bilimsel etik ve intihal. Türk kütüphaneciliği, 22(2), 187-204. Yamaç, K. (2009). Bilgi toplumu ve üniversiteler. Eflatun Yayınevi.
- Yördem, Y., & Şeker, H. (2018). Yayın etiği ihlalleri ve yazarlık hakkı sorunları. Dicle Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dicle Adalet Dergisi, 2(3), 33-48.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Beden Eğitimi ve Oyun, Beden Eğitimi ve Spor Pedagojisi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 28 Aralık 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 21 Sayı: 4 |
